Темір-бетон рамасы — қазіргі заманғы ғимараттар мен құрылыстардағы негізгі тірек конструкциялардың бірі. Ол іргетасқа мықтап бекітілген бағаналар мен сол бағаналарды бір-бірімен жалғап, мықты каркас құрайтын балкалар жүйесінен тұрады. Темір-бетон раманың басты міндеті — ғимараттың өз салмағы мен пайдалану жүктемелерінен туындайтын тікелей, сондай-ақ желдің әсерінен немесе сейсмикалық дүмпу кезінде пайда болатын көлденең жүктемелерді қабылдап, қайта бөлу.
Қазақстан аумағында құрылыс жүргізу барысында, әсіресе жел жүктемесі мен кейбір аймақтардағы сейсмикалық белсенділік маңызды рөл атқаратыны ескерілгенде, темір-бетон рамалар тұрғын және өнеркәсіптік құрылыс салаларында жоғары беріктілігі, ұзақ қызмет ету мерзімі және кешенді жүктемелерге төзімділігі арқасында кеңінен қолданылады.
Темір-бетон раманы құру
Темір-бетон раманың конструкциясы келесі негізгі элементтерден тұрады:
- Бағаналар — көлденең ригельдерден келетін күшті іргетасқа береді. Олардың беріктігі бүкіл раманың тұрақтылығы үшін шешуші мәнге ие.
- Балкалар — бағаналарды біріктіретін және қабаттар мен шатырдан келетін жүктемені қабылдайтын көлденең элементтер.
- Қаттылық буындары — балкалар мен бағаналардың қосылатын жерлері, темір-бетон рамаларда олар қатты бекітілген түрде орындалып, жүйенің беріктігі мен кеңістік тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Айрықша назар іргетасқа аударылады. Ол құрылымның өз салмағынан келетін жүктемені қабылдап қана қоймай, бағаналардың орын ауыстыруы мен қисайып кетуін болдырмау үшін мықты бекітуді қамтамасыз етеді.
Буындардың қаттылығы және конструкцияның жоғары монолиттігі темір-бетон рамалардың кез келген бағыттағы жүктемелерге тиімді қарсы тұруына мүмкіндік береді, бұл Қазақстанның сейсмикалық белсенді аймақтарында тұрғызылатын нысандар үшін аса маңызды.
Темір-бетон рамалардың құрылыстағы артықшылықтары
Темір-бетон рамалар келесі бірқатар артықшылықтарға ие, бұл олардың кеңінен қолданылуын қамтамасыз етеді:
- Жоғары беріктік: темір-бетон үлкен сығу және иілу жүктемелерін қабылдай алады, бұл рамаларды әртүрлі қабатты ғимараттардың сенімді тірегіне айналдырады.
- Ұзақ қызмет ету мерзімі: бетон құю және арматуралау технологияларын сақтау арқылы темір-бетон рама 100 жылдан астам қызмет етуі мүмкін.
- Өртке төзімділік: темір-бетон жоғары температураларға төтеп бере алады, бұл ғимараттардың өрт қауіпсіздігін арттырады.
- Сейсмикалық жүктемелерге төзімділік: буындардың қаттылығы мен динамикалық әсерлерді сіңіру қабілеті арқасында темір-бетон рамалар сейсмикалық белсенді аймақтарда қолданылады.
- Архитектуралық еркіндік: рамаларды қолдану арқылы қосымша тіректерсіз үлкен пролеттер жасауға болады, бұл кең ауқымды сәулеттік шешімдерге мүмкіндік береді.
Қазақстанда темір-бетон рамаларды қолдану
Қазақстан жағдайында темір-бетон рамалар әртүрлі тағайындалымдағы нысандардың құрылысына қолданылады:
- Тұрғын үй құрылысында: Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары сияқты сейсмикалық белсенді өңірлердегі көпқабатты және аз қабатты тұрғын үй кешендерінде.
- Өнеркәсіптік ғимараттарда: қоймалар, зауыт корпустары, ангарлар, мұнда ішкі тіректерсіз үлкен пролеттер қажет.
- Қоғамдық нысандарда: мектептер, ауруханалар, сауда орталықтары, әкімшілік ғимараттар, сенімділік пен қауіпсіздік маңызды болып табылады.
- Инфрақұрылым объектілерінде: көпірлер, эстакадалар, жол айырықтары, мұнда темір-бетон рамалар опоралық конструкция ретінде қолданылады.
Арнайы түрде Қобда (Ақтөбе) мен Маңғыстау сияқты жоғары жел жүктемесі бар өңірлерде және сейсмикалық қауіп-қатері жоғары аймақтарда темір-бетон рамаларды қолдану әсіресе өзекті.
Темір-бетон рамаларды жасау технологиясы
Темір-бетон рамаларды өндіру екі негізгі тәсілмен жүзеге асады:
- Монолиттік құрылыс: Құрылымдық элементтер құрылыс алаңында қалыпқа құйылады. Бұл тәсіл жоғары монолиттілік пен тігістерді азайтуды қамтамасыз етеді, сейсмалық тұрақтылықты арттыру үшін өте маңызды.
- Жиналмалы құрылыс: Бағаналар мен аралық балкалар темір-бетон зауыттарында (ЖБИ) дайындалып, кейін құрылыс алаңына жеткізіліп, крандар көмегімен орнатылады. Жиналмалы рамалар құрылысты жеделдетеді, бірақ тотайтқыш буындардың сапасына ерекше назар аударуды талап етеді.
Көп жағдайда ірі элементтер жиналмалы түрде дайындалып, монтаждан кейін буындар монолиттеледі, бұл конструкцияның беріктігін арттырады.
Армирлеу — сым арматурасын орнату — арнайы маңызды кезең. Арматура керілу күштерін қабылдап, темір-бетонның беріктігін күшейтеді.
Темір-бетон рамаларды жобалау және құрылыс кезінде типтік қателіктер
Қарапайым көрінгенімен, темір-бетон рамаларды жобалау мен салу барысында сенімділікті төмендететін қателіктер туындауы мүмкін:
- Жүктемелерді дұрыс есептемей, элементтердің жүзеге асатын күштерді қабылдауға жеткіліксіз болуы.
- Арматураны қате орналастыру, бетон жабын қорғанысын бұзу, анкеровка тапшылығы.
- Бетон құю технологиясын бұзу: қоспаны жеткілікті вибрацияламау, қату кезінде дұрыс күтім жасамау.
- Жатырғыш түйіндерін жоба талаптарына сай орындамау, бұл құрылымның жалпы кеңістіктік тұрақтылығын әлсіретеді.
Бұл қателіктер Қазақстанның жел, температура өзгерістері және сейсмикалық жүктемелер секілді қосымша күштер әсер ететін климаттық жағдайында аса қауіпті.
Қорытынды
Темір-бетон рама — сенімді әрі тәжірибе дәлелдеген конструкция, Қазақстандағы көптеген ғимараттар мен құрылымдардың негізін құрайды. Оның дұрыс жобалануы мен сапалы орындалуы күнделікті және экстремалды жүктемелерге төтеп бере алатын берік, қауіпсіз және ұзақ қызмет ететін нысандарды жасауға мүмкіндік береді. Климаттық және геологиялық ерекшеліктерді ескере отырып, темір-бетон рамаларды қолдану тұрғын үй, коммерциялық және өнеркәсіптік құрылыстарда ең тиімді шешімдердің бірі болып қала береді.
