Шатыр жырасы — шатыр конструкциясының маңызды элементі, екі шатыр шатысының тоғысында пайда болатын ішкі бұрыш және оның бойымен суды ағызатын арна. Қазақстандағы құрылыс тәжірибесінде жиі жауын-шашын, қатты желдер мен температура ауытқулары байқалатын климаттық жағдайларды ескере отырып, шатыр жырасын дұрыс жабдықтау шатыр жүйелерінің ұзақ мерзімділігі мен сенімділігін қамтамасыз етуде аса маңызды.

Шатыр жырасының құрылысы және жұмыс істеу принципі

Шатыр жырасы екі шатыр шатысы қиылысатын және жауын суы мен жасыған қар суын арнайы арналанған жолға бағыттайтын бөлімде түзіледі. Бұл арна су ағызу жүйесінің қызметін атқарып, шатырда судың жиналуын болдырмайды және су өткізіліп кету қаупін азайтады. Жырада көбінесе қосымша қорғаныс құрылымы — металл немесе басқа су өткізбейтін материалдан жасалған шатыр желобы орналастырылады.

Шатыр жырасын орнату бірнеше негізгі қабаттардан тұрады:

  • Негізгі су ағызу желобы (көбінесе мырышталған болаттан, алюминийден немесе композитті материалдардан);
  • Гидроизоляциялық қабат;
  • Шатыр шатыларының қосылатын аймағындағы нығайтылған шайырлау элементтері;
  • Шатыр жабыны (металл тақта, икемді құрыштау, табиғи құрылыш және басқалар), жыраның формасына бейімделген.

Арнайы назар су тамшыларының ағуын және шатыр жабынына судың кіруін болдырмау үшін капельник пен қосылыстарды дұрыс жасауға аударылады.

Негізгі түрлері шатыр жырастары

Ғимараттың сәулеттік шешімдері мен шатыр құрылысына байланысты бірнеше типі бөлінеді:

  • Ашық шатыр жырасы — беткі қабаттан көрінетін түрі, судың еркін төгілуін қамтамасыз етеді; көбіне жеке тұрғын үйлерде қолданылады.
  • Жасырын шатыр жырасы — шатыр жабындысымен жабылады, су шатыстар астыңғы беткейінен ағады; өте дәл гидрооқшаулауды талап етеді.
  • Сәндік шатыр жырасы — су ағызу функциясынан басқа эстетикалық рөл атқарады; әсіресе жоғары сәулеттік мәні бар жобаларда қолайлы.

Типін таңдау ғимарат сәулеті, шатыр еңісі мен аудан климаттық шарттарына байланысты.

Шатыр жырасын орнатудың техникалық талаптары және қателіктер

Шатыр жырасын монтаждау технологиясы құрылыс нормалары мен ережелерін қатаң сақтауды талап етеді. Қазақстанда шатырдағы су ағызу жүйелерін реттейтін СНиП пен құрылыс стандарттары қолданылады.

Ең көп кездесетін қателіктер:

  • желобтың еңісінің жеткіліксіз болуы, судың тұрып қалуына әкеледі;
  • сапасыз гидрооқшаулау, тігіс жерлерінде өткізіп жіберуге себеп болады;
  • температура ауытқулары мен мұздауға төтеп бере алмайтын материалдарды қолдану;
  • шатыршымақ пен жырас аймағында обрешетка дұрыс құрылмауы, жабындардың деформациясына алып келеді;
  • материалдардың жылу кеңеюін өтеу үшін саңылаулардың болмауы.

Осы қателіктерден тек мұқият шатыр жобалау және жергілікті климаттық шарттарды білетін кәсіби мердігерлерді тарту арқылы аулақ болуға болады.

Материалдар разжелобктерді өндіруге арналған

Разжелобоктың ұзақ мерзімді қызмет етуі үшін материалдарды таңдау ерекше маңызды:

  • Цинктелген болат — Қазақстанда қолжетімділігі мен коррозияға төзімділігінің арқасында ең көп қолданылатын нұсқа.
  • Алюминий — жеңіл әрі берік материал, профнастил мен металл шұңқырлы жабындарда жиі пайдаланылады.
  • Мыс шатыр жырастары — премиум нұсқа, табиғи қышқақпен үйлеседі, бағасы жоғары болса да 50 жылдан астам қызмет етеді.
  • Композиттік материалдар — күрделі шатыр пішіндерін жасау үшін қазіргі заманғы архитектуралық жобаларда қолданылады.

Материалды таңдау оның ұзақтылығын да, негізгі шатыр жабындысымен үйлесімділігін де ескеруі қажет, осылайша гальваникалық коррозия мен басқа да жағымсыз құбылыстардан сақтануға болады.

Қазақстанның климаттық жағдайында разжелобктер ролі

Қазақстан климаты температураның жоғары амплитудасымен, маусымдық желдермен және кейбір өңірлерде едәуір жауын-шашынмен ерекшеленеді. Сондықтан мұнда разжелобктерді орнатуға қойылатын талаптар жұмсақ климатты елдерге қарағанда жоғары.

Ескерілетін ерекшеліктер:

  • Қазақстанның солтүстік және таулы аймақтарында әсіресе мұзданудан қорғаудың күшейтілген шаралары;
  • Күрделі шатырларда жырастарды қосымша қыздыруды ұйымдастыру (антымұздату жүйелері);
  • Морозға төзімді герметиктер мен гидрооқшаулағыш таспаларды қолдану;
  • Ультракүлгін сәулеге және температураның күрт ауытқуларына төзімді материалдарды таңдау.

Сенімді разжелобок мұз жиналуын, шатыр жабындысының ығысуын және жыртылуын болдырмайды және болашақта қымбат жөндеулерден қорғайды.

Қорытынды

Разжелобок — бұл тек шатырдың құрылымдық элементі емес, сонымен бірге оның сенімділігін және су өткізбейтіндігін қамтамасыз ететін негізгі жүйелердің бірі. Қазақстан жағдайында ғимараттар үшін дұрыс жобалау, материалдарды сапалы таңдау және монтаж технологияларын сақтау аса маңызды. Шатырды жобалау кезінде жырастарға негізгі жабынға қарағанда кем емес назар аудару қажет, себебі олардың жай-күйі бүкіл шатыр құрылымының ұзақ мерзімділігіне тікелей әсер етеді.