Өздігінен желдетілу — бұл ауаның табиғи алмасуын қамтамасыз ететін технология. Ол пластикалық терезе блоктарына орнатылатын арнайы желдету арналары немесе климаттық клапандар арқылы жүзеге асады. Бұл жүйе терезе ашпастан және жылу мен дыбыс оқшаулау сипаттамаларын бұзбастан, үй-жайға үнемі таза ауа келуін қамтамасыз етеді.

Өздігінен желдету жүйесі қазіргі заманғы құрылыс саласында маңызды элементке айналды, әсіресе ғимараттардың герметикалылығы артқан жағдайда. Мұндай жағдайда қоршаушы құрылымдардағы саңылаулар арқылы болатын табиғи ауа айналымы мүлде тоқтайды. Қазақстанның климаттық жағдайында, қыста үй мен сырттағы ауа температурасының айырмасы 30–40 °С-қа жететін және жазда ылғалдылықтың күрт өзгеруі мүмкін болған жағдайда, терезелерде тиімді өздігінен желдету жүйесінің болуы ғимарат ішіндегі жайлы әрі денсаулыққа пайдалы микроклиматты қалыптастыру үшін аса маңызды.

Неліктен пластикалық терезелерге өздігінен желдету жүйесі қажет

Пластикалық терезелер (ПВХ–конструкциялар) жоғары жылу оқшаулау қасиеттерінің арқасында рамалар мен тігістер арқылы ауадың табиғи инфильтрациясын дерлік жояды. Бұл ғимараттардың энергия тиімділігін арттырғанымен, бір уақытта ауа алмасудың жеткіліксіздігі мәселесін туғызады, нәтижесінде:

  • Ішкі ауаның ылғалдылығы артады;
  • Шыны пакеттер мен профильдерде конденсат түсуі болады;
  • Откостар мен қабырғаларда көгеру мен саңырауқұлақ дамиды;
  • CO₂ және басқа зиянды заттардың жиналуынан ауа сапасы нашарлайды;
  • «Тұрып қалған» ауаға байланысты тұрғындарда жайсыздық пайда болады.

Өздігінен желдету бұл мәселелерді терезе ашпай-ақ шешуге мүмкіндік береді, бұл Қазақстандағы қыста терезе ашқанда үлкен жылу шығыны мен жайсыздық туындаған кезде әсіресе маңызды.

Өздігінен желдету жүйесінің жұмыс істеу принципі

Терезелердегі өздігінен желдету ғимарат ішіндегі және сыртындағы ауа қысымының айырмашылығына негізделеді. Арнайы ұйымдастырылған ауа арналары немесе клапандар жүйесі ауа ағымын сквозняксыз және ішкі ауаның температурасын едәуір төмендетпей қамтамасыз етеді.

Ауа арналары немесе клапандар ауа ағымының жылдамдығы мен көлемін ауа райы жағдайына және ішкі қысымға байланысты реттейді. Сыртқы қысым жоғары болғанда клапан автоматты түрде ауа ағымын шектейді, ал қысым төмен болса өткізу қабілетін арттырады.

Бұл жүйе пассивті түрде, электр қуатына немесе механикалық механизмдерге қосылмай жұмыс істейді, сондықтан сенімді және қызмет көрсетуді қажет етпейді.

Пластикалық терезелерде өздігінен желдетуді ұйымдастырудың конструктивтік шешімдері

Іс жүзінде өздігінен желдетуді жүзеге асыру үшін екі негізгі әдіс қолданылады:

Профильдегі желдету арналары

Кейбір терезе профильдерінде бақылаулы ауа кірісін қамтамасыз ететін кіріктірілген ауа арналары болады. Мұндай арналары профиль камералары ішінде орналасады және сыртқы қоршаған ортамен арнайы саңылаулар арқылы байланысады.

Ерекшеліктері:

  • Терезенің сыртқы көрінісіне мінсіз ықпал етеді;
  • Негізгі ауа алмасу деңгейін сақтайды;
  • Жүзеге асыру құны төмен.

Кемшілігі — мұндай арналарының тиімділігі профиль өлшемдерімен шектеліп, ауа алмасуға қойылатын жоғары талаптарды әрдайым қанағаттандыра бермейді.

Өздігінен желдету клапандары

Клапандар терезе рамасына, створкаға немесе откосқа терезе жанына орнатылады. Олардың әртүрлі конструкциялары бар:

  • Автоматты реттелетін клапандар (ауа қысымы немесе ылғалдылық айырмашылығына қарай жұмыс істейді);
  • Механикалық клапандар (қолмен реттеледі);
  • Акустикалық клапандар (дыбыс оқшаулау және желдету функциясын біріктіреді).

Өздігінен желдету клапандары модельге және пайдалану жағдайларына байланысты сағатына 5-тен 50 текше метрге дейін ауа өткізеді. Оларды терезе өндірісі кезеңінде де, кейінгі модернизация барысында да орнатуға болады.

Пластикалық және ағаш терезелердегі өздігінен желдету

Пластикалық терезелерде өздігінен желдетуді ұйымдастыру конструкцияның жоғары герметикалығы себебінен міндетті. Ағаш терезелерде, әсіресе қосымша тосқауылдарсыз табиғи ағаштан жасалғандарында, ауа алмасу ағаштың тесіктері арқылы табиғи түрде жүруі мүмкін. Дегенмен, қазіргі заманғы ағаш терезелерде (мысалы, алюминий қаптамасы мен үш камералы шыныпакет орнатылғандарда) да ішкі микроклиматты жақсарту мақсатында климаттық клапандар қолданылуда.

Осылайша, өздігінен желдету жүйесі дерлік барлық заманауи терезе жүйелері үшін стандарт талапқа айналды.

Өздігінен желдету жүйелерін қолданудың артықшылықтары

Өздігінен желдету жүйелерін енгізудің бірнеше айқын артықшылықтары бар:

  • Бөлмелерді үнемі желдетудің қажеті жоқ түрде ішкі ауаның оңтайлы ылғалдылығын сақтау.
  • Шыныпакеттер мен откостар аймағындағы конденсат түзілуінің алдын алу.
  • Сквозняксыз тұрақты таза ауа кірісі арқасында жайлылықты арттыру.
  • Нашар желдетілетін бөлмелерде саңырауқұлақ пен көгерудің пайда болу қаупін төмендету.
  • Жиі толық желдетуге қажеттілікті болдырмай энергияны үнемдеу.
  • Жалпы ауа сапасын жақсартып, тұрғындардың денсаулығына оң әсер ету.

Қазақстан жағдайында, қысы алты айға дейін созылып, ауа температурасы –30 °С-қа дейін төмендеуі мүмкін жерде, өздігінен желдетудің артықшылықтары айрықша сезіледі.

Қазақстан аумағындағы ғимараттардың терезелеріне өздігінен желдету жүйелерін жобалау ерекшеліктері

Қазақстандағы ғимараттардың терезелеріне өздігінен желдету жүйелерін жобалау кезінде мына маңызды талаптарды ескеру қажет:

  • Күшті жел жүктемелері (далалы аймақтарға тән): клапандар кері ауа ағымынан қорғауды қамтамасыз етуі тиіс.
  • Температураның кең аумағы: төменгі температурада жоғары аязға төзімділік пен сенімді герметизацияны талап ететін клапандар қажет.
  • Ғимараттарды пайдалану режимдерінің әртүрлілігі (тұрғын үйлерден бастап офис және коммерциялық кеңселерге дейін): ауа алмасу көлемі жекелей есептелуі керек.
  • Энергия үнемдеу: жобалау кезінде өздігінен желдету жүйелері арқылы жылу шығынын барынша азайту маңызды.

Белгілі өндірушілердің сапалы клапандарын пайдалану және өздігінен желдету жүйелерін кәсіби орнату — қажетті жайлылық пен энергия тиімділік деңгейіне қол жеткізудің шешуші факторы.

Өздігінен желдету жүйелерін жобалау және орнатудағы қателіктер

Өздігінен желдетуді орнату әсерін жоюы мүмкін жиі кездесетін қателіктер:

  • Арнайы климаттық аймаққа сәйкес клапан түрін дұрыс таңдамау.
  • Клапандарды терезенің әлем жақтарына бағытталуын және желдің басым бағытын ескермей орнату.
  • Бөлме үшін желдету құрылғыларының жеткіліксіз саны.
  • Технологиялық талаптарды бұзып клапандарды орнату, нәтижесінде жылудың шығыны немесе ауа ағыны пайда болады.
  • Кешенді тәсіл қажеттігін ескермей қалу: өздігінен желдетуді тиімді жүргізу үшін бөлмеде шығарылатын желдетуді де қамтамасыз ету қажет.

Өздігінен желдету технологиясын дамыту перспективалары

Құрылыс және сәулет үрдістері көрсеткендей, өздігінен желдету жүйелері келесі бағыттарда дамиды:

  • Интеллектуалды басқару жүйелерін интеграциялау: ылғалдылық пен ауа сапасы сенсорларының көрсеткіштеріне қарай ауа алмасуды автоматты реттеу.
  • Жақсартылған жылуоқшаулау және акустикалық қорғанысқа ие жаңа буын энергия үнемдейтін клапандар.
  • Қайта құрылымдау клапандарын пайдалану, олар жаңа келетін ауаны пайдаланылған ауаның жылуымен алдын ала қыздырады.
  • «Ақылды үйлер» үшін кешенді шешімдер, мұнда өздігінен желдету жалпы климаттық жүйенің бір бөлігіне айналады.

Қазақстан шарттарында, тұрғын және коммерциялық қордың энергия тиімділігін арттыру міндеті өздігінен желдетуді дамыту құрылыс сапасын жақсартудың маңызды факторларының біріне айналатын болады.

Қорытынды

Пластикалық терезелердегі өздігінен желдету — бұл жай қосымша функция емес, сау микроклиматты, жайлылықты және құрылыс конструкцияларының ұзақ мерзімділігін қамтамасыз ететін маңызды элемент. Қазіргі герметикалық сәулет пен Қазақстанның қатал климат жағдайында оның рөлін асыра бағалау мүмкін емес.

Өздігінен желдету жүйелерін дұрыс таңдау, сауатты жобалау және сапалы монтаждау энергияны үнемдеу мен қажетті ауа алмасуының оңтайлы теңгерімін қамтамасыз етеді, бұл жаңа буын энергия тиімді ғимараттарды салуда аса өзекті.