Охлупень (немесе шелом) — төменгі жағында ойығы бар көлбеу бревно, дәстүрлі ағаш құрылыста қолданылады. Ол шатыр тақталарының (тесин) жоғарғы қосылысына орнатылып, осы бірігуді сыртқы әсерден қорғайды. Охлупень тек қорғау функциясын ғана атқармайды, сонымен қатар әсемдік мәнге ие: оған жиі ат, құс немесе басқа мотивтегі ою-өрнек жасалады.
Бұл элемент әсіресе ежелгі ағаш үйлер мен құрылымдарға тән, шатырдағы охлупень ғимаратқа аяқталған әрі эстетикалық жағынан әсерлі көрініс береді.
Охлупеннің негізгі қызметтері
✔️ Шатырды қорғау — охлупень шатырдың жоғарғы тігін жауып, буындарға ылғал мен қар түсуін болдырмайды.
✔️ Декоративтік функция — жиі оюмен безендіріліп, шатырға ерекше және дара сипатын қосады.
✔️ Шатырды нығайту — шатырдың шигесін тұрақтандырып, оның зақымдануын болдырмайды.
✔️ Эстетикалық қорытындылау — шатырды үйлесімді етіп, ғимараттың жалпы көрінісін аяқтайды.
Охлупен қайда қолданылады?
🏠 Ағаш үйлер мен әбітерде — охлупень дәстүрлі орыс ағаш сәулетінде, соның ішінде ежелгі ауылдық және елдімекен үйлерде жиі қолданылады.
🏡 Банялар мен шаруашылық құрылыстарда — ағаштан тұрғызылған ғимараттарда охлупень шатырды қорғау және фасадты әшекейлеу үшін қызмет атқарады.
🏛 Тарихи нысандарды қалпына келтіруде — көне ғимараттардағы дәстүрлі сәулет элементтерін сақтау мен жаңарту барысында қолданады.
🎨 Мұражай экспонаттары мен тарихи құрылымдарда — реставрациялық жобаларда архитектураның тарихи тұтастығын сақтауда пайдаланылады.
Охлупеньді қолданудың артықшылықтары
✔️ Ұзақ қызмет мерзімі мен қорғаныс — жаңбыр мен қарды шатыр тігісіне түсуінен сақтайды, жабындының қызмет ету уақытын ұзартады.
✔️ Декоративтік бірегей элемент — ою-өрнектері ғимараттың фасадына даралық пен көркемдік береді.
✔️ Мәдени мән — халықтық және дәстүрлі құрылыс өнерінің маңызды элементі болып, тарих пен салт-дәстүрлермен байланысын символдайды.
✔️ Орнатудың қарапайымдылығы — шатырға оңай бекітулі, арнайы күтім аз қажет етеді.
Охлупень түрлері
🔹 Пішіні бойынша:
✔️ Түзу — дәстүрлі шатырларға арналған стандартты нұсқа.
✔️ Иілген — күрделі геометриялы шатырларда қолданылып, сәндік әсерді арттырады.
🔹 Декоративтік элементтері бойынша:
✔️ Оюлы — жануар, құс немесе дәстүрлі белгілер бейнеленген әртүрлі өрнектермен безендірілген.
✔️ Оюсыз — қарапайым, бірақ шатырды қорғау мен күшейту функцияларын атқарады.
Охлупень (шелом) — шатырдың функционалды элементі ғана емес, ағаш үйлерге ерекше стиль мен кейіп қосатын маңызды декоративтік атрибут.
