Ерітккіштер — бұл әртүрлі составтардың тұтқырлығын төмендетуге және құрғақ минералды бояуларды жұмыс консистенциясына жеткізуге арналған сұйықтықтар. Құрылыс тәжірибесінде ерітккіштер ең алдымен лак-бояу материалдарын дайындау, олардың біртұтас болуын қамтамасыз ету, сіңу қабілетін жақсарту және кептіру жылдамдығын реттеу үшін қолданылады. Олар қаптаманың сапасына, адгезияға, беріктікке және эстетикалық қасиеттерге елеулі ықпал етеді.

Ерітккіштер декоративті, қорғаныштық, гидроизоляциялық және фиништік қаптаулармен жұмыс істеу кезінде таптырмас құрал болып табылады. Қазақстанның климаттық жағдайларында, температураның күрт ауытқуларына және ультракүлгін әсеріне төзімділік маңызды болғандықтан, ерітккіштерді дұрыс таңдау және қолдану аса маңызды роль атқарады.

Еріткіштердің негізгі функциялары

Еріткіштерді құрылыс және жөндеу жұмыстарында қолданудың басты мақсаты – лак-бояу материалдарын әртүрлі жағу шарттарына және қызмет талаптарына икемдеу.

Еріткіштердің негізгі функциялары:

  • Тұтқырлықты төмендету. Еріткіштер бояу мен лактарды жағуды жеңілдетіп, материалдың бетке біркелкі таралуын қамтамасыз етеді.
  • Құрғау жылдамдығын реттеу. Еріткіш құрамы бойынша материалдың құрғауін жылдамдатуға немесе бәсеңдетуге мүмкіндік береді, бұл әртүрлі климаттық шарттарда маңызды.
  • Адгезияны жақсарту. Тұтқырлықтың төмендеуі материалдың негізге жақсы сіңуіне ықпал етіп, қаптаманың беттің құрылымына бекілуін күшейтеді.
  • Құрал-жабдықтарды тазалау. Еріткіштер бояу қалдықтарын алып тастап, құралдарды қайта қолдануға дайындау үшін қолданылады.
  • Құрғақ қоспаларды сұйылту. Минералды және ұнтақ түріндегі бояуларды біртекті жұмыс қоспасына айналдыру үшін еріткіш енгізу қажет.

Еріткіштерсіз тұтқырлығы жоғары немесе тез қатайтын құрамдармен қажетті сапада қаптама жасау мүмкін емес.

Еріткіштердің түрлері мен олардың ерекшеліктері

Еріткіштер негізгі компонентіне және тағайындалуына қарай жіктеледі. Әрбір түрді таңдау кезінде оның өзіндік қасиеттерін ескеру қажет.

Органикалық еріткіштер негізіндегі еріткіштер

Ең кең тараған санаты. Алкидті шайырлар, полиуретандар, нитроцеллюлоза негізіндегі бояулар мен лактарды сұйылту үшін қолданылады.

Осы топқа мыналар жатады:

  • Уайт-спирит.

  • Сольвент.

  • Ксилол.

  • Ацетон.

  • Бензин-еріткіш.

Бұл еріткіштер қабаттардың тез кебуін және жақсы сіңуін қамтамасыз етеді, алайда жоғары булану мен жылуғыштыққа байланысты қауіпсіздік шараларын сақтау қажет.

Сулы еріткіштер

Сулы дисперсиялы бояулар мен лактарды сұйылтуға арналған. Негізінде су мен арнайы тұрақтандырғыштардан тұрады.

Негізгі артықшылықтары – экологиялық қауіпсіздік, жағымсыз иістің болмауы және тұрғын үйлерде қолдануға лайықтығы.

Арнайы эмульсиялық еріткіштер

Кейбір латекс, акрил және полиуретандық қаптамалар үшін қолданылады. Олар пигменттердің ыдырауы мен шөгуін болдырмай, құрамның өзге де қасиеттерін сақтауға мүмкіндік береді.

Белгілі бір еріткішті таңдау әрқашан өндірушінің техникалық құжаттамасында көрсетілген негізгі лак-бояу материалдарының түріне сәйкес болуы тиіс.

Салыстырмалылық еріткіштер сапасына қойылатын талаптар

Жоғары сапалы қаптаманы қамтамасыз ету үшін еріткіштер құрылыс стандарттары белгілеген талаптарға сай болуы тиіс.

Негізгі талаптар:

  • Химиялық тазалық. Лак-бояу материалының қасиеттерін өзгерте алатын бөгде қоспалардың болмауы.
  • Негізгі құрамға үйлесімділік. Еріткіш материалдың қабатталуын, көбік пайда болуын немесе түсінің өзгеруін тудырмауы қажет.
  • Ыдырау жылдамдығының оңтайлылығы. Тез немесе тым баяу булану қаптаманың қалыптасуына кедергі келтіруі мүмкін.
  • Сақтау кезінде тұрақтылық. Еріткіш сақтау шарттары сақталған жағдайда жарамдылық мерзімі бойы өз қасиеттерін сақтауы тиіс.

Осы талаптардың бұзылуы қаптамада көпіршіктердің пайда болуы, жарықтар, адгезия мен беріктіктің төмендеуі сияқты ақауларға әкелуі ықтимал.

Еріткіштерді қолдану салалар

Еріткіштер лак-бояу материалдарын жағумен және беттерді өңдеумен байланысты құрылыс және жөндеу жұмыстардың барлық кезеңінде қолданылады.

Негізгі қолдану бағыттары:

  • Бояулар мен лактарды жағуға дайындау. Қолмен немесе механикаландырылған жағуға қажетті консистенция мен ағымдылықты қамтамасыз ету.
  • Беттерді тазалау. Бояудан бұрын беттер арнайы еріткіштерді қолдана отырып майдан және кірден тазартылады.
  • Құрал-жабдықтарды тазалау. Еріткіштер щеткалардан, роликтерден, бүріккіштерден материал қалдықтарын оңай және тез жоюға мүмкіндік береді.
  • Минералды бояулармен жұмыс істеу. Құрғақ минералды пигменттерді қажетті жұмыс қоспасына ерітетін арнайы сулы эмульсиялар немесе еріткіштер қолданылады.

Қазақстандағы нысандарда, әсіресе жаздың жоғары температурасы немесе қыстың суық жағдайларында сыртқы жұмыстар кезінде еріткіштерді дұрыс таңдау кептіру жылдамдығы мен қаптаманың сапасын қамтамасыз ету үшін маңызды.

Қоспашыларды қолданудағы қателіктер

Қоспашыларды қолдану ережелерінің бұзылуы лак-бояу қаптамаларының пайдалану көрсеткіштерінің нашарлауына және қабаттау жұмыстарын қайта жүргізу қажеттігіне себеп болуы мүмкін.

Негізгі қателіктер:

  • Қоспашыны дұрыс таңдамау. Үйлесімсіз құрамды қолдану бояудың құрылымын, беріктігі мен тозуға төзімділігін төмендетеді.
  • Қажеттен тыс сұйылту. Ұсынылған мөлшерден асырып қоспау қабаттың жабыны мен тозуға төзімділігіне, сәндік қасиеттеріне кері әсерін тигізеді.
  • Сапасыз қоспашыны пайдалану. Қоспадағы қоспалар мен тұрақсыз құрам беткі ақауларға әкелуі мүмкін.
  • Қолайсыз жағдайда жұмыс істеу. Жоғары ылғалдылықта немесе экстримальды температураларда үйлесімсіз еріткішпен сұйылтылған материалды жағу қабаттың қалыптасуын бұзады.

Осы қателіктерден аулақ болу үшін материал өндірушілерінің ұсынымдарын қатаң сақтау және жұмыстар жүргізілетін жағдайларға мұқият назар аудару қажет.

Қорытынды

Қоспашылар құрылыс және қаптау практикасында маңызды рөл атқарады: олар лак-бояу материалдарының қажетті қасиеттерін қамтамасыз етіп, жағуды жеңілдетеді және қаптаманың сапасын арттырады. Оларды дұрыс қолдану климаттық жүктемелер мен механикалық әсерлерге төтеп беретін берік, эстетикалық және ұзақ қызмет ететін қабат алуға мүмкіндік береді. Қазақстанда, температураның күрт ауысуы мен экстримальды ауа райы жағдайлары лак-бояу материалдарына ерекше талаптар қоятындықтан, қоспашыларды сауатты таңдау мен пайдалану жобалардың табысты орындалуының маңызды кезеңі болып табылады.