Ауа алғыш саңылау — ғимараттың цокольдік, қабырға немесе қабатаралық бөліктерінде орналасатын шағын саңылау, жабық кеңістіктерді табиғи жолмен желдетуге арналған. Ауа алғыш саңылаулардың негізгі міндеті — мұндай аймақтарда (подвал, техникалық шатыр асты, жер асты дәліздері) ауаның үздіксіз айналымын қамтамасыз етіп, ылғал жиналуының, зеңнің, коррозияның және құрылыс конструкцияларының бұзылуының алдын алу.
Қазақстан климатының өткір температура ауытқулары жағдайында жабық кеңістіктерді табиғи жолмен желдету жүйесінің тиімді болуы ғимараттардың ұзақ өмірлік мерзімін қамтамасыз етуде аса маңызды. Ауа алғыш саңылаулар конструкцияларды артық ылғалдан сақтап, тұрақты микроклимат қалыптастырып, ғимараттардың эксплуатациялық қасиеттерін бүкіл қызмет ету мерзімі бойы сақтауға септігін тигізеді.
Ауа алғыш саңылаулардың негізгі функциялары
Ауа алғыш саңылаулар бірнеше маңызды міндетті атқарады, сыртқы орта мен ішкі процестердің зиянды әсерінен конструкцияларды қорғайды.
Негізгі функциялары:
- Желдетуді қамтамасыз ету. Ауа алғыш саңылаулар жабық кеңістіктердегі ылғалды ауаны үнемі ауыстырып отыруға ықпал етіп, ішкі ауадағы конденсацияны болдырмайды.
- Ылғалдылықты төмендету. Ауа ағымының арқасында шатыр асты мен подвалдардағы ылғалдылық деңгейі түсіп, зең мен саңырауқұлақтың пайда болу қаупі азаяды.
- Коррозияның алдын алу. Желдету металл элементтердің тотығуын баяулатып, олардың қызмет мерзімін ұзартады.
- Материалдардың қызмет мерзімін ұзарту. Құрғақ жұмыс жағдайы ағаш, металл және бетон элементтердің ұзақ уақыт бойы сақталуына мүмкіндік береді.
- Энергоэффективтілікті арттыру. Қажетсіз ылғалдың болмауы жылуалмасу материалдарының қасиеттерін сақтап, ғимараттың жылу жоғалуын азайтады.
Осы функциялардың арқасында ауа алғыш саңылаулар техникалық подвалдар, қабатаралық қуыс немесе шатыр асты сияқты жабық кеңістіктері бар кез келген объектілерді жобалау мен құрылыс барысында міндетті элемент болып саналады.
Ауа алғыш саңылауларының құрылысы мен орналасуы
Ауа алғыш саңылаулар әдетте тақтайша немесе шеңбер пішінді шағын тесіктер түрінде жасалып, цоколь немесе іргетас қабырғаларының төменгі бөлігінде, қабатаралық перекрытияларда және шатыр асты кеңістігінде орналастырылады. Олардың мөлшері мен саны желдетілетін аумақтың ауданынан және нормативтік талаптардан тәуелді болады.
Ауа алғыш саңылауының негізгі элементтері:
- Қабырғадағы тесігі. Ауа алғыш саңылау қашанда қыш немесе бетон кладкасы кезінде қалдырылады немесе жұмыс аяқталған соң тесу немесе бұрғылау арқылы орындалады.
- Қорғау торлары мен торшалары. Ішке тышқандар, қалықтайтын құстар және ірі қоқыстар кірмеу үшін орнатылады.
- Реттелетін желдеулі шектеушілер (заслонка). Кейде ауа алғыш саңылаулар маусымға байланысты ашықтық дәрежесін өзгертуге мүмкіндік беретін заслонкамен жабдықталады.
- Қабаттау және сәндік оформлеу. Тесіктің эстетикасын жақсарту және қорғанысын күшейту үшін металл, пластик немесе бетон рамкалар қолданылады.
Ең маңызды талап — ауа алғыш саңылауларды ғимараттың периметрі бойынша біркелкі орналастыру және жеткілікті желдету алаңын қамтамасыз ету.
Продухтардың жалпы ауданын есептеу
Продухтардың жалпы ауданын есептеу құрылыс нормаларына сәйкес жүргізіледі. Қазақстанда әдетте келесі стандарт қолданылады: барлық ауа алғыш саңылаулардың ауданы подполье немесе шатыр астындағы бөлменің ауданынан кемінде 1/400 құрауы тиіс.
Мысалы, егер подполье ауданы 120 м² болса, онда ауа алғыш саңылаулардың бірлескен ауданы кемінде 0,3 м² болуы керек. Бұл ғимарат периметрі бойынша біркелкі орналасқан бірнеше 250×250 мм өлшемді саңылаулар арқылы қамтамасыз етілуі мүмкін.
Ауа алғыш саңылаулар ауданының есептеуіне қосымша талаптар:
- Саңылаулар арасындағы қашықтық 3–4 метрден аспауы керек.
- Ауа алғыш саңылаулар жер деңгейінен 300 мм-ден жоғары орналаспауға тиіс, бұл желдетудің тиімді жұмысын қамтамасыз етеді.
- Қажет болған жағдайда, подполье немесе шатыр астындағы барлық секторларға ауа ағынын қамтамасыз ету үшін преградалар орналасқан аймақтарда қосымша саңылаулар қойылуы керек.
Продухтарды орнатудағы типтік қателіктер
Ауа алғыш саңылауларды орнату нормалары мен ережелерін бұзу ғимараттың жай-күйіне және оның пайдалану сипаттамаларына теріс әсер ететін бірқатар проблемаларға әкеп соғуы мүмкін.
Негізгі қателіктер:
- Ауа алғыш саңылаулар санының жеткіліксіздігі. Саңылаулар аз болған жағдайда ауа тоқтап, ылғал жиналады.
- Саңылаулардың дұрыс орналаспауы. Егер саңылаулар біркелкі орналаспаса немесе тым биіктікте болса, жабық кеңістіктердің желдетуі нашарлайды.
- Саңылауларды қорғаудың болмауы. Қорғалмаған саңылаулар кеміргіштерге, қоқыс пен қарға жол ашады.
- Қыс мезгілінде саңылауларды толықтай жабу. Продухтарды толығымен жауып тастау ішкі конструкцияларда конденсаттың түзілуіне әкеп соғады.
Ауа алғыш саңылауларды дұрыс орналастыру құрылыс нормаларын қатаң сақтауды және суық, ылғалды қыс кезеңіндегі климаттық шарттарды ескере отырып жүргізілуді талап етеді.
Қазіргі заманғы құрылыстағы продухтар
Қазіргі заманғы құрылыста продухтар өз маңыздылығын сақтап қана қоймай, дәстүрлі әдістермен қатар желдетуді тиімдірек етуге арналған қосымша шешімдер жиі қолданылады.
Қазіргі технологиялар ұсынатын шешімдер:
- Автоматты желдеткіш клапандар. Температура мен ылғалдылыққа қарай продухтың ашылу дәрежесін өздігінен реттейтін құрылғылар.
- Мұздан сақтайтын продухтар. Қыста мұз бен сырғанаудың алдын алуға арналған оқшауланған конструкциялар.
- Декоративті торлар мен желдету блоктары. Продухтардың функционалдығын ғимараттың фасадының эстетикасымен үйлестіреді.
Энергоүйлер жобалау кезінде продухтар жылу оқшаулағыш цокольдің эксплуатациялық сипаттамаларын сақтау және техникалық аймақтарда оңтайлы микроклиматты қамтамасыз ету үшін аса маңызды.
Қорытынды
Продух — ғимараттың жабық кеңістіктерін табиғи желдету жүйесінің міндетті элементі, одан ғимараттардың ұзақ қызмет ету мерзімі, қауіпсіздігі және энергоэффективтілігі тікелей тәуелді. Продухтардың аудандарын дұрыс есептеу, олардың ғимарат төгінде тең таралуы, ластанудан қорғау және жүйелі пайдалану ылғал жиналуын болдырмай, конструкциялардың жылу оқшаулау қасиеттерін сақтап, қымбат жөндеуден сақтайды. Қазақстан климаты жағдайында, ғимараттар маусымдық жүктемелерге ұшырайтындықтан, продухтар арқылы сенімді желдету — сапалы құрылыс талаптарының бірі.
