Ағаш үгінділі плиталар (АҮП) — ағаш үгінділерін байланыстырғыш компоненттермен (мысалы, карбамидтік немесе фенол-формальдегидтік шайырлармен) араластырып, ыстық пресстеуден алынатын кең таралған құрылыс және қаптау материалы. АҮП өндірудің негізгі шикізаты — ағаш қалдықтары (үнінді, үгін), олар синтетикалық шайырлармен араластырылады. Нәтижесінде жоғары беріктік пен тығыздыққа ие плита пайда болып, құрылыс пен жиһаз өнеркәсібінде кең қолданыс табады.
АҮП-тің негізгі сипаттамалары мен қасиеттері байланыстырғыш компоненттің түрі мен плитаның құрылымына байланысты. Бірқабатты және көпқабатты АҮП бар, олар тығыздық пен беріктілік бойынша ерекшеленеді. Бірқабатты плиталарда үгінді қабаты қалыңдық бойына біркелкі таралған, бұл оларға біртұтастық пен механикалық жүктемелерге төзімділік береді. Көпқабатты плиталар бірнеше қабаттан тұрып, сыртқы қабаттары тығыз әрі тегіс, ал ішкі қабаттары жеңіл әрі азырақ тығыз болып, беріктік пен салмақтың оңтайлы арақатынасын қамтамасыз етеді.
АҮП-тің негізгі қасиеттері мен сипаттамалары
Ағаш үгінділі плиталардың басты артықшылықтарының бірі – салыстырмалы түрде төмен бағамен жоғары беріктікке ие болуы. АҮП жақсы қаттылық пен механикалық әсерлерге төзімділік көрсетеді, сондықтан жүктеме түсетін конструкцияларда кеңінен қолданылады. Бұл жиһаз каркастарын, жабындарды және қаптау панельдерін жасауда аса маңызды.
Материалдың тығыз құрылымы деформацияға тұрақтылықты қамтамасыз етеді. АҮП айтарлықтай механикалық әсерге ұшыраса да пішінін және өлшемін сақтайды, бұл оны орташа жүктемелі конструкциялар үшін тиімді етеді. Дегенмен, стандартты АҮП ылғалға сезімтал болып, суға түскенде ісініп кетуі мүмкін. Жоғары ылғалдылықтағы бөлмелерге гидрофобтық қоспалармен өңделген ылғалға төзімді түрлерін қолдану ұсынылады.
АҮП-тің тағы бір маңызды қасиеті – өңдеудің жеңілдігі. Плиталар кесіліп, бұрғыланып, сыйрылады және желімделеді, бұл олардың беріктік қасиеттеріне әсер етпейді. Осы ерекшелігінің арқасында материал жиһаз өндірісінде корпустар, сөрелер, үстел үсті панельдері және декоративті элементтер жасау үшін кеңінен қолданылады.
АҮП сонымен қатар жақсы жылу және дыбыс оқшаулау қасиеттеріне ие, бұл оны тұрғын және қоғамдық ғимараттардағы қабырғаларды қаптау және бөлгіштер орнатуда пайдалы етеді. Тегіс беті арқасында плиталар ламинатталуы немесе шпонмен қапталуы мүмкін, бұл тартымды сәндік жабынды қалыптастырады.
АҮП-тың құрылыс пен өндірістегі қолданылуы
Ағаш үгінділі плиталар (АҮП) құрылыс жұмыстары мен жиһаз өндірісінде кеңінен қолданылады. Олар конструкциялық және декоративті элементтер жасауға, сондай-ақ бірқатар жобаларда негізгі материал ретінде пайдаланылады.
Құрылыс саласындағы қолданылуы
Құрылыс кезінде АҮП шала едендер төсеп, қабырғаларды қаптап және ішкі бөлгіштер орнатуда қолданылады. Плиталар ағаш не металл профилінен жасалған каркасқа монтаждалып, тегіс беткей қалыптастырады, оны бояуға немесе декоративті жабынмен қаптауға болады. Еден төсегенде АҮП таза жабын — ламинат, линолеум немесе кілем астында негіз ретінде пайдаланылады.
Жиһаз өндірісіндегі қолданылуы
Жиһаз өнеркәсібінде АҮП корпустық жиһаз өндірудің негізгі материалы болып табылады. Одан шкаф қаңқаларының бүйір панельдері, үстел бетіндегі плиталар, сөрелер және фасадтар жасалады. Декоративті жабынды ламинацияланған АҮП кең текстура мен түстер таңдауы үшін аса танымал, бұл табиғи ағаш көрінісін аз шығынмен имитациялауға мүмкіндік береді.
Декоративті қаптау
Ламинацияланған АҮП жиі декоративті панельдер ретінде қабырға қаптау мен интерьерлік конструкциялар жасауға қолданылады. Ламинация сызылуға және ылғалға жоғары төзімділік беріп, осындай панельдерді асүйлер мен жуынатын бөлмелерде пайдалануға жарамды етеді.
АҮП-тың негізгі қолдану облыстары:
- Құрылыс: шала едендер, қабырға қаптау, ішкі бөлгіштер.
- Жиһаз өндірісі: шкафтар, үстелдер, сөрелер, ас үй жиһаздары.
- Декоративті панельдер: қабырға қаптау, интерьерді безендіру.
АҮП-тың артықшылықтары мен кемшіліктері
Артықшылықтары
АҮП экономикалық тиімділігі мен кең қолдану мүмкіндіктерімен тартымды. Бұл материал ағаш өңдеу өнеркәсібінің қалдықтарынан жасалатындықтан салыстырмалы түрде арзан. Оны өңдеу мен монтаждау оңай және әртүрлі тағайындағы конструкциялар жасауға сай келеді. Ламинацияланған тақталар эстетикалық көрініске ие болып, түрлі ағаш тұқымдарын имитациялай алады.
Сонымен қатар, тақталар жақсы жылу және дыбыс оқшаулау қасиеттеріне ие, бұл оларды тұрғын және қоғамдық ғимараттарда пайдалануға мүмкіндік береді. Тегіс беті декоративті жабындар мен қорғаныш қабаттарын жағуды жеңілдетіп, бұйымдардың қызмет ету мерзімін ұзартады.
Кемшіліктері
Негізгі кемшілік – стандартты АҮП-тың төмен ылғалға төзімділігі. Су түскенде материал ісініп, беріктігін жоғалтады. Бұл АҮП-ты жоғары ылғалдылықтағы бөлмелерде қолдануды шектейді. Тағы бір кемшілік – байланыстырғыш құрамында формальдегидтік шайырлардың болуы, бұл экологиялық қауіпсіздік нормаларын сақтауды талап етеді. Формальдегид эмиссиясы E1 немесе одан төмен класты тақталарды таңдау маңызды.
Сонымен қатар, АҮП-тің иілуге төзімділігі шектеулі. Қатты механикалық жүктемеде материал жарылып немесе үгітіліп кетуі мүмкін, сондықтан оны жауапты несуші конструкцияларда қолданбайды.
АҮП-пен жұмыс істеудегі қателіктер
Жиі кездесетін қателіктердің бірі – стандартты плиталарды жоғары ылғалдық жағдайларда қолдану. Суымен тіпті аз ғана байланыс та құрылымның ісініп, бұзылуына әкеледі. Ылғалды бөлмелер үшін гидрофобтық қоспамен өңделген ылғалға төзімді АҮП таңдау қажет. Сондай-ақ, термикалық кеңеюді ескермей тығыз бекіту де кең тараған қате. Температураның ауытқуы кезінде плиталар, әсіресе саңылаусыз орнатылғанда, деформациялануы мүмкін.
Қырларды дұрыс өңдемеу де өнімнің қызмет мерзімін қысқартуы мүмкін. Өңделмеген шеттер тез ылғал сіңіріп, материал ісініп, жарыла бастайды. Сондықтан қырларды кромкалық материал немесе герметикпен қорғау қажет.
Қорытынды
Ағаш үгінділі плиталар (АҮП) құрылыс пен жиһаз өндірісінде кең қолданыс тауып отырған әмбебап және үнемді материал. Олардың беріктігі, өңдеудің жеңілдігі және қолжетімді бағасы — басты артықшылықтары. Дегенмен, ылғалдылыққа байланысты шектеулер мен экологиялық талаптарды ескеру маңызды. Дұрыс таңдау мен монтаж құрылымдардың ұзақ мерзімділігін және сенімділігін қамтамасыз етеді.
